Pandora's Music Box

De internationale alternatieve muziekscene is midden jaren tachtig bezig uit zijn schulp te kruipen en zich in allerlei richtingen te vertakken. De grauwheid van de hoogtijdagen van de punk (eind jaren zeventig) maakt langzamerhand plaats voor een diverser en kleuriger tijdgeest. Postpunkbands en aanverwanten die eerst nog in jeugdhonks en kelders speelden, groeien door naar grotere zalen en profiteren van de opkomende festivalcultuur.

Rotterdam als muziek- en cultuurstad maakt een vergelijkbare ontwikkeling door. De wederopbouw heeft zich aanvankelijk op het zakenleven en de haven geconcentreerd. Het muzikale leven speelde zich af in kleine clubs, kroegen en op feestjes bij jongeren thuis. Vanaf de jaren zeventig is de gemeente het culturele leven actiever gaan stimuleren. Het als zakelijk en nuchter bekendstaande Rotterdam heeft nog slechts enkele grote muziekpodia. In de eerste plaats Concert- en Congresgebouw de Doelen, geopend in 1966 en thuisbasis van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, waar ook beroemde buitenlandse jazz- en popartiesten spelen.

Pandoraʼs Music Box brengt op zijn eerste editie in 1983 een veel alternatiever publiek de Doelen binnen. Initiatiefnemers zijn Berry Visser (oprichter van Mojo Concerts) en kunstenaar Michael Waisvisz, samen verantwoordelijk voor de ʻverschijnselenʼ van Pandora, en Willem Venema voor de muziekprogrammering. Zij krijgen letterlijk en figuurlijk de ruimte van de Doelen-directeur Huub van Dael. Hij stelt op 2 en 3 september 1983 zijn concertgebouw open, na afloop van concerten van het RPO. Van Dael heeft behoefte aan een eigentijds muziekfestival nadat een jaarlijks folkfestival in de Doelen steeds minder publiek heeft getrokken. De gemeente Rotterdam biedt Pandoraʼs Music Box financiële ondersteuning.

Op de eerste editie van het tweedaagse Pandora, en het jaar daarop, komen vooral postpunks- en new wave-liefhebbers af. Naast acts als Siouxsie & the Banshees, Virgin Prunes, John Cale, Big Country, T.C. Matic en het Rotterdamse KIEM zijn er performances, voordrachten en installaties op de gangen: de ʻplagenʼ van Pandoraʼs box die aansluiten bij de postpunkcultuur waarin toch al geflirt wordt met hel en verdoemenis.

Maar in 1985 trekt Pandora veel meer dan in donkere outfits geklede alternativoʼs. Een kleurrijker uitgedost publiek, van tot buiten de landsgrenzen, komt af op Nick Cave & The Bad Seeds, Nico & Band, The Cult, Alex Chilton, Fatal Flowers, Chris Isaak e.v.a. Dat heeft met de veranderende tijdgeest te maken. De economische crisis van eind jaren zeventig en begin tachtig, het fameuze doemtijdperk, is nu echt voorbij. Daarbij is er het groeiende aanzien en commerciële succes van het festival: ditmaal zijn de 8.000 toegangskaarten binnen één dag uitverkocht.

Bij wijze van ʻverschijnselʼ hebben de organisatoren voor ditmaal bedacht dat alle bezoekers, inclusief personeel, verplicht bij binnenkomst op de foto moeten. De Rotterdamse fotograaf John Groot (Phoxx) wordt voor deze flinke klus ingehuurd. Zo vindt het weekend van 11 en 12 oktober 1985 de de derde en meest succesvolle Pandora-editie plaats; waarbij er naast lof ook kritische geluiden uit de muziekpers komen dat Pandora te commercieel wordt. Ook intern beseft men dat het festival uit zijn jas dreigt te groeien. Met name Berry Visser, de belangrijkste initiatiefnemer, vindt dat het mooi is geweest. Eind 1985 maakt de Stichting Pandoraʼs Music Box zijn eigen opheffing bekend.

Inmiddels is wel duidelijk dat Pandora een pioniersrol heeft vervuld. Al ruim voor festivals als Ein Abend in Wien, Lowlands en Motel Mozaïque bood het een totaalbeleving met muziek, theatrale acts en voordrachten. Daarmee is Pandora 1985 een essentiële schakel tussen de periode dat vernieuwende popmuziek nog in achterafzaaltjes gespeeld werd, en de multimediale festivalcultuur van nu.